Zeytin Dağı

1894’te İstanbul’da doğan Falih Rıfkı Atay’ın babası Hoca Halil Hilmi Efendi, annesi Huriye Cemile Hanım’dır. Hayatı boyunca yazı faaliyetlerine kesintisiz olarak devam eden Falih Rıfkı Atay’ın edebiyata olan ilgisi idadi yıllarında başlar. Edebiyat öğretmeni Celal Sâhir’in yönlendirmeleriyle kaleme aldığı küçük manzumeleri, nesir parçaları takip eder; daha çok gazete makaleleri, fıkra, anı, gezi notları ve sohbet yazılarıyla bilinir. Yükseköğrenimini Dârülfünun’da yapan Atay, “Tanin” gazetesinde gazeteciliğe başlar. Bir yandan gazetelere, dergilere yazılar yazar, bir yandan da Bâb-ı Âli Mektûbî Kalemi’ne devam eder. Oradan Dâhiliye Hususi Kalemi’ne kâtip olarak geçen Falih Rıfkı Atay, I. Dünya Savaşı’na yedek subay olarak katılır. Bir süre sonra 4. Ordu komutanı Cemal Paşa’nın emir subayı olarak tayin edilir ve Kudüs’te ve Suriye’de bulunur. 1932’de yayımlanan “Zeytindağı” kitabı bu dönemde yaşadığı tecrübelerin ve yaptığı gözlemlerin bir ürünüdür. (Falih Rıfkı Atay, yine aynı dönem ve bölgeye ilişkin bir de “Ateş ve Güneş” isimli kitabını kaleme almıştır.) Kudüs yakınlarında ve Kitâb-ı Mukaddes’te adı anılan bir tepenin adıdır Zeytindağı. Atay’ın, “Zeytindağı’nın tepesindeyim. Lut Denizi’ne ve Gerek Dağları’na bakıyordum. Daha ötede, Kızıl Deniz’in bütün sol kıyısı, Hicaz ve Yemen var. Başımı çevirdiğim zaman Kamame Kilisesi’nin kubbesi gözüme çarpıyor. Burası Filistin’dir. Daha aşağıda Lübnan var; bir yandan Süveyş Kanalı’na, öbür yandan Basra Körfezi’ne kadar çöller, şehirler ve hepsinin üstünde bizim bayrağımız! Ben bu büyük imparatorluğun çocuğuyum,” şeklinde anlattığı “Zeytindağı”, yayımlandığında büyük bir ilgi ile karşılanmıştır. Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Zeytindağı için, “Falih Rıfkı’nın son eseri Zeytindağı. Cumhuriyet devri edebiyatının en büyük hadiselerinden birini teşkil etti,” der. Hüseyin Cahit Yalçın ise, “Edebiyatımızda böyle bir esere tesadüf ettiğim için bir Türk sıfatıyla, ben iftihar ederim. Bir muharrir, bütün ömründe böyle bir kitap yazabilmişse, dünyaya beyhude gelmemiş demektir,” diyerek alkışlar Atay’ı. Bu arada, resmî görevle birtakım Avrupa yolculukluna da katılır. Savaş sona erince, Bahriye Hususi Kalem Müdür muavinliğine atanan Atay, 1918’de iki arkadaşıyla “Akşam” gazetesini kurar. Atay, 1922 yılında Bolu’dan milletvekili seçilir ve 1950’ye kadar milletvekilliği yapar. Bu arada, “Hâkimiyet-i Milliye”, “Milliyet”, “Ulus” gazetelerinin de başyazarlığını yapan Atay, 1950’de siyasi hayattan çekilir ve kısa bir süre “Cumhuriyet” gazetesine haftalık sohbetler yazdıktan sonra, bir arkadaşıyla birlikte “Dünya” gazetesini kurar. 20 Mart 1971 Cumartesi günü saat 20.40’ta kalp krizi geçirerek hayatını kaybeden Atay, 23 Mart 1971 Salı günü yapılan törenle Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedilir. Atay, gezi notlarını, “Faşist Roma, Kemalist Tiran, Kaybolmuş Makedonya” (1930), “Deniz Aşırı” (1931), “Yeni Rusya” (1931), “Moskova-Roma” (1932), “Bizim Akdeniz” (1934), “Taymis Kıyıları” (1934), “Tuna Kıyıları” (1938), “Hind” (1944) ve “Yolcu Defteri” (1944) isimli kitaplarında bir araya getirir. Atay’ın, büyük bir bölümü anılardan oluşan diğer kitapları arasında ise, “19 Mayıs” (1944), “Atatürk’ün Bana Anlattıkları” (1955), “Mustafa Kemal’in Mütareke Defteri” (1955), “Çankaya” (1961), “Batış Yılları” (1963), “Atatürk’ün Hatıraları 1914-1919” (1965), “Atatürk Ne İdi?” (1968), “Eski Saat” (1933), “Niçin Kurtulamadık” (1953), “Çile” (1955), “Kurtuluş” (1966), “Roman” (1932), “Başveren İnkılâpçı” (1954), “Babanız Atatürk” (1955) ve “Atatürkçülük Nedir?” (1966) vardır.